شباهت ها و تفاوت های حضرت مهدی (عج) با موعود سایر ادیان

سوال:

امام زمان (عج) چه شباهت ها و تفاوت هایی با موعود سایر ادیان الهی یا غیر الهی دارد؟
 

پاسخ:

معرفی موعود آخرین دوران زندگی بشر امریست که از دیرباز ادیان و مکاتب مختلف به آن اهتمام ورزیده اند. لکن تعدد ادیان از یک سو و وسعت دایره ی موضوع مورد سؤال از سوی دیگر بررسی همه ی زوایای مربوط به آن را ناممکن می سازد. از طرفی تحریفات بی شمار و عدم امکان دسترسی به نسخه های اولیه ی کتب آسمانی ادیان (بجز اسلام) باعث شده تا نتوان سخنی کامل و متقن از دیدگاه این ادیان بیان نمود.
در این کوته سخن سعی شده با رعایت اختصار بیشتر تکیه بر کتب و منابع موجود ادیان شود و نظر اسلام، یهود، مسیحیت، زرتشت و بودا مطرح گردد.
کلیات بحث را می توان اینگونه طبقه بندی کرد:

الف) دیدگاه های مشترک ادیان:
1. وعده ی بشارت ظهور.
2. شخصیت والا و منتخب منجی.
3. حکومت جهانی.
4. برقراری صلح و عدالت و شکست بساط ظلم.
5. وارثان زمین شدن صالحان و مظلومان.

ب) دیدگاه های متفاوت ادیان:
1. هویت منجی موعود و القاب وی.
2. جایگاه و مراتب معنوی موعود.


الف) وجوه مشترک ادیان

1. وعده بشارت ظهور:
الف. اسلام: این مسئله جزو عقاید مسلم اسلام است و در قرآن و روایات اسلامی (مخصوصاً در تشیع) به تفصیل در این مقوله بحث شده است.[1]
خداوند سبحان، در آیه «وعدالله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض...»[2] وعده ی ظهور را داده است. از امام محمد تقی (ع) روایت شده که فرمود: «قائم ما همان مهدی موعود است... به آن خدایی که محمد را به پیغمبری فرستاد و ما را به امامت مخصوص داشت سوگند که: اگر از عمر دنیا یک روز بیش هم باقی نمانده باشد خدا آن روز را طولانی می گرداند تا مهدی ظاهر شود و زمین را از عدل و داد پر کند، چنانکه از ظلم و جور پر شده است.[3]

یهودیت
در آیین یهود نیز بارها بشارت ظهور ماشیح (mashiah) آمده است.[4] «در آنروز سرور بزرگ مکائیلی خواهد ایستاد و ... از خوابندگان در خاک زمین (مردگان) بسیاری بیدار خواهند شد بعضی در جهت حیات ابدی و بعضی برای شرمساری و حقارت ابدی».[5]
در این کلام به بحث رجعت در زمان ظهور مهدی (ع) که در عقاید اسلامی نیز مورد تأیید است اشاره شده است.

مسیحیت
پیروان دین مسیح (کاتولیک ها، ارتودکس ها، پروتستان ها) نیز در انتظار منجی موعودند. «و چون فرزند انسان در جلال خود جمع خواهد آمد، جمیع ملائکه مقدسه بر کرسی بزرگی خود قرار خواهد گرفت...».[6]
«و من از پدر سؤال می کنم و تسلی دهنده ای دیگر به شما عطا خواهد کرد تا همیشه باشد، یعنی روح راستی که جهان نمی تواند او را ببیند...».[7]

زرتشت
پیروان این آیین منتظر سه موعودند که هر یک به فاصله ی هزار سال از یکدیگر ظهور خواهند کرد که همگی از فرزندان زرتشت خواهند بود که سومی (استوت ارته) آخرین موعود است.
«فر کیانی نیرومند مزدا آفریده را می ستاییم؛ ... در هنگامی که گیتی را نو سازد... در آن هنگام که مردگان اگر برخیزند و به زندگان بی مرگی روی کند...»[8]

2. شخصیت والا و منتخب:
در تمام ادیان شخصیت منجی موعود در جایگاهی ممتاز واقع شده، اما اسلام در رأس این ادیان ویژگی های فوق العاده ای بر حضرت مهدی (ع) درنظر گرفته است.
از دیدگاه اسلام (بالاخص تشیع) منجی دوران آخر در اوج ویژگی های مثبت انسانی و برگزیده ی ویژه خداست. عصمت، واسطه ی فیض الهی و دریچه ی نزول مواهب و برکات خداوند، محور هستی و باعث آرامش نظام هستی از جمله شاخصه های برجسته ایست که اسلام به حضرت ولی عصر (عج) منسوب می دارد. در سایر ادیان نیز همواره از جلال و شکوه موعود به زیبایی یاد شده است که گوشه ای از آنها در خلال متون منقول در این یادداشت قابل برداشت است.

3. حکومت جهانی
غالب ادیان بزرگ حکومت منجی را حکومتی فراگیر و جهان گستر دانسته اند به طوری که همگی ملل، ادیان و فرهنگ ها زیر لوای یک پرچم و با خوشی و رضایتمندی اجتماع خواهند کرد.

اسلام
«او خداییست که رسولش را با هدایت و دین حق فرستاد تا بر تمام ادیان غالب گردد، اگرچه مشرکین خوش نداشته باشند».[9]
از این آیه برداشت می شود با ظهور مهدی (عج) نور اسلام به سراسر دنیا تابیده و تمام افراد بشر یا سر تسلیم و فرمانبرداری فرود می آورند یا در زیر تیغ عدالت هلاک خواهند گشت و پرچم اسلام در همه جا برافراشته و عزتمند خواهد گشت.

یهود
در زبور داود (ع) آمده: «ای خدا، شرع و احکام خود و ملک و احکام خود را به ملک زاده عطا فرما تا ... از دریا تا دریا و از نهر تا نهر تا دورترین نقاط زمین سلطنت کند...».[10]

مسیح
«... همه قبایل نزد وی جمع خواهند آمد...».[11]

4. برقراری عدل و صلح جهانی و برچیده شدن سلطه ظلم و جور
مبحثی است که غالباً هر جا که از منجی صحبت به میان آمده مورد تأکید بوده است.

اسلام
مبارک ترین بشارتی که به مؤمنان داده شده وعده حکومت بر زمین، غلبه بر ظلم و جور و زندگی ایده آل و آرمانی بدور از ترس و وحشت و در اوج امنیت و رضایت است؛ "خداوند وعده داده آنان را خلیفه ی زمین گرداند... و دینی که برایشان پسندیده است استوار و نیرومند گرداند و ترسشان را به ایمنی تبدیل کند... تا تو را عبادت کرده و شرک نورزد".[12]

یهود
«و او قوم تو را به عدالت داوری خواهد نمود و مساکین تو را به انصاف ... و ظالمان را زبون خواهد ساخت... در زمان او صالحان خواهند شکفت... و جمیع امت های زمین او را خوشحال خواهند خواند».[13]
«... کیست که عدالت او را نزد پاهای وی می خواند... و او را بر پادشاهان مسلط می گرداند...».[14]
در آیین هندو نیز آمده است: «چرخش روزگار به پادشاهی عادل در آخرالزمان می رسد که ...».[15]

5. صالحان و مظلومان وارثان زمین
این موضوع نیز در غالب ادیان مطرح شده است و امید همه به روزی است که جبهه ی به ظاهر قوی و قدرتمند ظلم در هم شکند و مظلومان و مستعضعفان به قدرت برسند.

اسلام
«ما اراده کردیم که بر ضعفای زمین نهاده، پیشوا و وارث زمینشان گردانیم».[16]
«ما بعد از آنکه در تورات نوشته بودیم در زبور نوشتیم که بندگان شایسته ی ما وارث زمین می شوند».[17]

یهود
زبور «... اما متوکلان به خدا وارث زمین خواهند شد... اما متواضعان وارث زمین شده از کثرت سلامتی متلذذ می شوند... صدیقات وارث شده ابداً در آن ساکن خواهند بود».[18]

زرتشت
«... که به سوشیانت پیروزمند و به سایر دوستانش تعلق خواهد داشت... تباهکار نابود خواهد گردید و فریفتار رانده خواهد شد».[19] سوشیانت همان منجی است.